Daha eşit, daha adil, kısacası daha güzel bir dünya umudu...

Nurdan Şahin 07 March 2022
8 Mart 2022’de TÜRKİYE’de KADIN OLMAK

 

 

Son yıllarda her 8 Mart’ta , WEF’ in Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Raporu ile ilgili bir yazı yazıyorum . Bu aralar, elde olmayan sebeplerle zaman planlamam fena halde aksıyor; bu yazı da o yüzden epeyce aceleye geldi ama nedense bu işi kendime görev edindim ya bir kere , yazmazsam olmaz! Siz de okursunuz belki…

 

WEF 2021 raporu (1), pandeminin tüm etkilerini henüz yansıtmamasına rağmen, beklendiği üzere toplumsal cinsiyet eşitsizliğinde artış olduğunu saptamış. Bir kere, pandemi nedeniyle (ya da bazen bahanesiyle) kadınlar daha fazla işten çıkarılmış. ILO’ya göre erkeklerin %3,9 u işlerini kaybederken , zaten çok daha az istihdama sahip kadınlarda bu oran %5’e ulaşmış. Pandemi yüzünden çocuk yuvaları, okullar, bakımevleri kapatılınca, ev işi, çocuk, yaşlı ve hasta bakımında tabii ki kadınlar çok daha fazla sorumluluk yüklenmiş (neden acaba? Patriarkal bir düzende yaşadığımızdan olmasın?)

 
İş piyasası biraz canlanırken, ne yazık ki kadınların yeniden işe alınmaları, özellikle de üst pozisyonlarda çok daha yavaş oluyormuş. Bütün bunların sonucu olarak da, toplumsal cinsiyet eşitsizliği global olarak artmış. Şaşırdık mı- tabii ki hayır.

 

Rapora göre, değerlendirmeye dahil edilen 156 ülkedeki toplam 35,500 parlamento üyesinin sadece %26’sı; 3,400 bakanın ise yalnızca %23’ü kadın. Dahası, bu 156 ülkenin 81 tanesinde -ki ABD, Rusya, İsveç , Japonya gibi gelişmiş ülkeler de var- son 50 yılda hiç kadın başkan ya da başbakan görev yapmamış! Özel sektör ve kamu sektöründe toplam kadın liderlerin oranı ise hepi topu %27 olmuş. Hal böyle olunca da, global toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması için tam 135 yıl gerekiyormuş ! Bizim coğrafyada yani Ortadoğu ve Kuzey Afrika’da ise ancak 142 yıl sonra gerçekleşecekmiş bu eşitlik! Tabii bu duruma dur demezsek…

 

Toplumsal cinsiyet eşitliğinde lider, yine, geçen yıl olduğu gibi İzlanda. İspanya, Almanya ve Nikaragua ilk ondaki yerlerini Namibya, Litvanya ve İsviçre’ye bırakırken, diğer 6 ülke – Finlandiya, Norveç, Yeni Zelanda, İsveç, Ruanda ve İrlanda- sıralamalarında değişiklik olsa bile, ilk ondaki yerlerini koruyor. Bu on ülkenin yedisi, Dünya Gelişmişlik Endeksinde(2) de ilk on beşte; yani esas olarak zengin ülkeler. Diğer 3 ülkeye gelince, Litvanya 34. ve şimdi sıkı durun, Namibya 130., Ruanda ise 160. sırada Gelişmişlik Endeksinde ! Namibya’nın kişi başı yıllık geliri (satın alma gücü paritesine göre) 9357 dolar; Ruanda’nınki ise sadece 2155 dolar! Yıllık kişi başı geliri yaklaşık 43,000 dolar olan ve Dünya Gelişmişlik sıralamasında 19. sırayı alan Japonya ise , toplumsal cinsiyet eşitliğinde 119. durumda. Yani bu iş sadece para pul ile ilgili değil; zihniyet ile ilgili. Namibya’nın bu yıl toplumsal cinsiyet eşitliğinde böyle bir sıçrama yapmasının nedeni, parlamentonun neredeyse yarısının (%44) kadın vekillerden oluşması ve hükümetteki kadın bakan oranının da %20 den %39’a çıkması imiş.

 

Gelelim cennet vatana… 2020 Dünya Gelişmişlik Endeksinde kişi başı yıllık 27,700 dolarlık geliriyle ( satın alma gücü paritesine göre) 189 ülke arasında 54. olan Türkiye’nin Toplumsal Cinsiyet Eşitliğindeki sırası 156 ülke arasında 133! Endeksin ilk hesaplandığı yıl (2006) Türkiye 105. ülke imiş- 15 yılda 28 basamak aşağı inmiş! Muhtemelen TL’nin aşırı değer kaybı nedeniyle Gelişmişlik Endeksi sıralamasında da yerini koruyamayacak ama biz halihazırdaki verilere bakalım;

 

Toplumsal Cinsiyet Eşitliği daha doğrusu Eşitsizliği 4 ana başlık altında inceleniyor. Ekonomik Katılım ve Fırsat sıralamasında Türkiye 140. sırada çünkü kadınların iş gücüne katılım oranı sadece %38,5; yönetim kademesinde kadınların oranı % 16 ve ayni işte erkeklerle kadınlar arasındaki kazanç çok farklı olmasa da, kadınların ortalama kazancı erkeklerin yaklaşık yarısı kadar çünkü düşük pozisyonlarda çalışıyorlar.

 

Politik Güçlülük endeksinde tabii ki kötü sıralamamız – 114, çünkü parlamentoda kadın milletvekillerinin oranı %17,5 ! (bu konuda HDP en yüksek orana sahipti %39 ile darısı diğer partilerin başına ) Kabinede kadın bakan oranı bu endeks yapıldığı sırada %11,8 imiş; şu anda ise % 5,5 çünkü 2 kadın bakandan biri görevden “affını” istemişti kendi şirketinin pazarladığı dezenfektanları kendi bakanlığına sattığı gündeme geldikten sonra. Şu anda nüfusun yarısının kadın olduğu ülkemizde. Kabinede sadece bir tek kadın bakan var. Tüm bunlara karşın son sıralarda yer almamamızı- inanması zor ama – Tansu Çiller’in başbakanlığına borçluyuz çünkü değerlendirilen konulardan biri de son 50 yılda ülkenin bir kadın lider tarafından yönetilmesi. Çiller’in başbakanlık süresi bizi bu kıstasta 46.lığa taşıyor.

 

Eğitime erişim sıralamasında, Türkiye 101. sırada; çünkü oldukça aşama kaydedilmesine rağmen hala erkekler biraz daha öndeler ve pek çok ülke bu konuda tam eşitliği sağlamış. Yine de geçen yıl 113. iken, bu yıl ilerleme kaydedip 101. olmuşuz.

 

Sağlık hizmetlerine erişimde gecen yıl 64. iken bu yıl 105. sıraya düşmemizin nedeni olarak kadın ve erkekler arasındaki sağlıklı yaşam süresi farkının azalması görünüyor. Pandeminin bu konuda negatif bir etkisi olabilir.

 

Durum kötü ve giderek kötüleşiyor ama ümitsiz mi – elbette hayır. Toplumsal Cinsiyet Eşitliğini sağlayacak net politikalarla kısa sürede büyük adımlar atılabilir. Kadınların iş gücüne katılımını engelleyen çocuk yaşlı ve hasta bakımı hizmetlerinin sağlanması, ayni sorunlar için kadın ve erkeklere eşit izin hakkı verilmesi , hem çalışma hayatında hem siyasette kadın kotası getirilmesi, kadın haklarını koruyan ve böylece kadınların güçlenmesini sağlayan İstanbul Sözleşmesinin derhal yeniden yürürlüğe konması ve uygulanması ilk atılacak adımlar olabilir. Bu adımların atılmasını ise politikacıların keyfine bırakamayız. Başta kadınlar olmak üzere ,sivil toplum kuruluşlarının, meslek örgütlerinin, sendikaların ve toplumun eşitlikten yana tüm demokrat kesimlerinin ortak mücadelesi ve dayanışması ile eşitlik yolunda ilerleme sağlayabiliriz.

 

Daha eşit, daha adil, kısacası daha güzel bir dünya umudu ile, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü kutlu olsun.

 

(1) https://www3.weforum.org/docs/WEF_GGGR_2021.pdf

 

(2) https://hdr.undp.org/en/content/latest-human-development-index-ranking?utm_source=EN&utm_medium=GSR&utm_content=US_UNDP_PaidSearch_Brand_English&utm_campaign=CENTRAL&c_src=CENTRAL&c_src2=GSR&gclid=CjwKCAiA1JGRBhBSEiwAxXblwU1AU9bTwDmgFvamNgcvXnCjKfG3WMFbuGbSEbtK1ydxko9fX-kvHRoCXlEQAvD_BwE

Comments are closed.