İyi veya kötü Rusya ile.

Yeni Abhazya-Rusya antlaşmasının gelecek hafta imzalanması beklenirken Abhazya halkı bu mesajı alıyor.

Abhazya hükümeti tarafından 18 Kasım’da Moskova’ya gönderilen antlaşmanın son haline Abhazya’nın Rusya ile “ortak sosyal ve ekonomik saha” paylaştığı satırı eklendi. Birçok bakımdan zaten öyleydi.

Abhazya 20 küsur yıl önce Gürcistan’dan fiilen koptu. Gürcistan kelimesi bugün tehdit anlamında kullanılan siyasal bir slogan. Gürcistan kartı Ağustos ayında yapılan devlet başkanlığı seçimlerinde oportünistçe kullanıldı. Abhazya’nın Gal bölgesinde yaşayan etnik Gürcü nüfusa oy verme hakkı tanınmadı.

Yerel halkın Sohum dediği (ama dünyanın Sovyet dönemindeki Gürcüce Suhumi adını kullanmaya devam ettiği) kentte Rusya’nın Abhazya’yı bağımsız bir devlet olarak tanıdığı 2008’den bu yana geçen altı yılda akıttığı bir milyar doların etkileri göze çarpıyor. Hasar görmüş binalar onarılmış. Caddelerde Japon arabaları var. Dükkanlarda Tissot marka saatler ve iPhonelar satılıyor. Abhazya hala yoksul ama artık harap değil.

Burada Rus rublesi kullanılıyor. Rublenin düşüşünün nimetleri ve külfetleri görülüyor : bir yanda yükselen enflasyon diğer yanda Abhazya’nın narenciyesine ve diğer ürünlerine artan talep. Halk Rus televizyon kanallarını izliyor. Dış gezilere ancak Rusya üzerinden gidebiliyor.

Yine de Rusya ile ilişkiler çetin bir konu. Halk arasında “Birlik İlişkisi ve Stratejik Ortaklık” antlaşması üzerine hararetli tartışmalar yapılıyor.

Moskova tarafından hazırlanan ilk taslağın başlığında farklı bir kelime vardı : “entegrasyon”. Belgeyi Devlet başkanı Vladimir Putin’in danışmanı ve baş ideoloğu Vladislav Surkov kaleme almıştı. Abhazya devlet kurumlarının çoğunun Rusya’nın kurumlarıyla birleşmesi öngörülüyordu. En önemlisi Ruslar beklemeden Abhazya yurttaşı olabiliyor ve mülk satın alabiliyordu. Şu anda bu hak tanınmıyor.

Rusya Gürcistan’ın Avrupa Birliği ile imzaladığı Ortaklık Antlaşması’na Abhazya üzerinden cevap verdi. Ayrıca –özellikle Rusya konsolosu Dmitri Vişemev’in Eylül 2013’de öldürülmesinin ardından- Moskova’nın gözüne giderek daha fazla görünen istikrarsızlığın ve belirsizliğin önüne geçilecekti.

Surkov kibirli Abhaz lider Alexander Ankvab ile münakaşa etti ve fikirlerini muhalefetle paylaştı. Bazı Abhaz kaynaklarına göre Kremlin siyasal kriz çıkması durumunda halkın sevmediği Ankvab’ı desteklemeyeceğinin işaretini Mayıs ayında verdi. Cesaret kazanan muhalefet sokaklara çıktı ve Ankvab’ı istifa etmek zorunda bıraktı. Ağustos ayında Raul Hajımba seçimi kazandı.

Bazı çevrelerin halk ayaklanması, diğerlerinin darbe olarak gördüğü “Mayıs” toplumu yaraladı ve kutuplaştırdı. Yeni taslak antlaşma üzerine yapılan kızgın tartışmalar bu ruh halinden besleniyor.

Abhazya hükümeti kendi hazırladığı metinde –Abhazya yurttaşlığı da dahil olmak üzere- tepki çeken maddeleri çıkardı. Ama muarızlar belgenin bu haliyle bile Abhazya’nın kalan egemenliğini de zayıflatacak maddeler içerdiğini öne sürüyorlar. Üçüncü maddeye göre ikili ilişkilerin temelinde “eşgüdümlü dış politika” ve “ortak savunma ve güvenlik sahası” olacak. İlişkileri yönetmek için yeni “yetkili organlar”, “içişleri organları ortak enformasyon-koordinasyon merkezi”, Abhazya ve Rusya silahlı kuvvetlerinden oluşacak “birleşmiş kuvvetler grubu” kurulması öngörülüyor.

Emekli ve memur maaşlarının Rusya’nın Güney Federal Bölgesi seviyesine yükseltileceği vaadi dikkat çekici. Ayrıca belge imzalanınca Abhazya hükümetine beş milyar ruble verilecek.

Abhazya içindeki ve dışındaki muarızlar egemenliğin güçlendirilmesi fırsatının kaçırıldığına inanıyorlar. Arda İnal-Apa Nezavisimaya Gazeta’da şöyle yazıyor : “Savunma ile başlayıp sosyal güvencelerle biten antlaşma metni dikkatle okunduğunda devletin “Abhazya Cumhuriyeti” adıyla var olmasına Rusya’nın ihtiyacının kalmadığı anlaşılıyor. Cumhuriyetin unvanı muhtemelen muhafaza edilecek ama –birçok Rus uzmanın belirttiği gibi- ülke zaman içinde Rusya’nın bir bölgesi haline gelecek”.

Abhazya’nın fiili dışişleri bakanı Vyacheslav Chirikba aynı fikirde değil. İlk taslağı hiç kimsenin beğenmediğini ama yeni taslağın Abhazya’nın egemenliğini tehdit etmediğini düşünüyor. “Rusya ile imzalamış olduğumuz 135 antlaşma var. Bu 136. olacak. Sorun nedir ?” diyor.

Abhazya’nın kaderi çizilirken uluslar arası topluluk seyrediyor. Avrupa Birliği’nin dış politika yetkilisi Federica Mogherini beylik cümlelerle Gürcistan’ın toprak bütünlüğünü desteklediklerini söyledi ve bu adımın Abhazya’da yaşayan insanlar için ne anlama geldiği konusuna değinmedi.

Thomas De Waal

Çeviri : Dr. Ömer Aytek Kurmel

Cherkessia.net, 20 Kasım 2014