Kabardey-Balkar’da yaşayan tanınmış insan hakları savunucusu Valeri Hatajukov Kavkazskaya Politika sitesine verdiği söyleşide Rusya hükümetinin Kuzey Kafkasya’yı yönetme tarzının kendisinde yarattığı hayal kırıklığını anlattı. Hataujukov “Moskova ile Kuzey Kafkasya cumhuriyetleri arasındaki ilişki metropol-sömürge ilişkisidir. Moskova seçtiği yerel yöneticilere kendi halklarını ezmeleri için açık çek veriyor” dedi. Dolayısıyla Rusya-yanlısı bir cumhuriyet olan Kabardey-Balkar’da halk içerliyor. “Kuzey Kafkasya’ya yapılan periferi muamelesi Rusya’nın bütünlüğünü korumasına değil dağılmasına hizmet ediyor” (kavpolit.com, 15 Eylül)
Çerkeslerle Ruslar arasındaki gerginliğin en son halkasını Suriyeli Çerkes mültecilerle Ukrayna’dan gelen etnik Rus sığınmacılara yapılan farklı muamele oluşturuyor. Bir grup Çerkes Kabardey-Balkar başlığına vekalet eden Yuri Kokov’a açık mektup göndererek Suriyeli Çerkes mültecilerle Ukraynalı Rus sığınmacılara eşit muamele yapılmasını istediler. (zapravakbr.ru, 7 Ağustos) Kabardey-Balkar Ukrayna’nın doğusundan gelen 500 etnik Rus sığınmacıyı kabul etti ; barınma ve beslenmelerini cumhuriyet bütçesinden karşıladı. (kavkaz-uzel.ru, 25 Haziran) Diğer yandan Suriyeli Çerkes mülteciler hükümet yardımından yararlanamadığı gibi birçoğuna da Rusya vizesi verilmedi.
Hatajukov insan hakları savunucusu olarak en çok cumhuriyetin asayişinden kaygı duyuyor ve kolluk güçlerinin yetkilerini kötüye kullanmalarından rahatsız. Aktiviste göre yasadışı misillemeler, adam kaçırma ve diğer insan hakları ihlalleri sık görülüyor. Kabardey-Balkar’da durumun düzelmesi için toplumun hükümeti denetlemesi gerekiyor. Ne var ki Moskova Kabardey-Balkar halkının kendi yöneticisini seçme hakkını elinden aldı. Hatajukov “Mevcut lider seçimler yoluyla halkın desteğini almak zorunda. Bu destek sayesinde federal makamlar nezdinde Kabardey-Balkar halkının çıkarlarını koruyabilir” dedi. (kavpolit.com, 15 Eylül)
Ne var ki cumhuriyeti vekaleten yöneten Kokov son seçimde yetkilerini kullanarak yerel parlamento üyelerinin çoğunu sessizce görevden aldı ve yerlerine kendi yandaşlarını getirdi. 9 Ekim’de yerel parlamento Kokov’u Kabardey-Balkar başı olarak resmen onaylayacak ; herhangi bir sürpriz beklenmiyor. (kavpolit.com, 15 Eylül)
Hatajukov yerel yöneticilerin serbest seçimler yoluyla göreve gelmeleri konusunda haklı olabilir. Ama Moskova Kuzey Kafkasya’da halkın desteğine sahip ve “dikey güce” meydan okuyabilecek güçlü başlar istiyor mu ?Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in komşu ülkelerin liderlerini meşru mevkidaşları olarak görmediği düşünüldüğünde yerel yöneticilerin seçilmesini, dolayısıyla bağımsız olmalarını hiç kabul etmeyecektir. Putin’in o zaman yerel yöneticilere kapı kulu değil, meslektaş muamelesi yapması gerekecek. Rusya Federasyonu ancak Putin görevden ayrılınca gerçek anlamda federalleşebilir. Ama bunun da güvencesi yok.
Rus otokrat uzun süre görevde kalmak istediği için Kuzey Kafkasya açısından yakın gelecekte iyimser olmak imkansız. Dolayısıyla pek çok Çerkes’in tezlerine ve çıkarlarına destek bulmak için gözlerini komşularına çevirmeleri şaşırtıcı değil. Uzun yıllar süren düşmanlığın ardından Gürcistan beklenmedik şekilde müttefiğe dönüştü. Moskova ise Çerkesler’in 19. yüzyıldaki soykırımın tanınması talebini reddetti. Ayrıca Rusya hükümeti Çerkesler’in tarihsel toprakları üzerinde düzenlenen Soçi 2014 Kış Olimpiyatı’nda bu halkın kültürüne saygı göstermekten kaçındı. Nihayet Rusya Suriye’den gelecek Çerkes mültecileri kabul etmek için hiçbir adım atmadı. Dolayısıyla Çerkesler’in Gürcistan’a dönük tavrı pozitif hale geldi.
Çerkes aktivist ve Gürcü-Abhaz savaşı gazisi İbrahim Yağanov’un birkaç yıl önce Tiflis’i ziyaret etmesi olay olmuştu. Bugün Kabardey-Balkarlı devlet görevlisi arşivcilerden oluşan bir heyetin 19. yüzyıldaki Rus-Çerkes savaşıyla ilgili belgelerin fotokopilerini çekmek için Tiflis’e gitmesi sıradan kabul ediliyor. Kabardey-Balkarlı arşivciler Tiflis devlet arşivinde 200 cilt belge tesbit ettiler (kbrria.ru, 18 Eylül). Bazı Çerkesler Gürcülerle Çerkesler’in birliğe girmesi çağrısı bile yapıyorlar. (forumkavkaz.com, 16 Eylül)
Moskova Kuzey Kafkasya’nın siyasal hayatı üzerinde en ince ayrıntıya kadar belirleyici olmakta ısrar ederken bu günlük yaşamda gerilimi artırıyor;çünkü halk kendi işlerinde daha fazla söz sahibi olmak istiyor. Yerel seçkinler halkın seçimler yoluyla siyaset sürecine katılamamaktan dolayı öfkeli olması yüzünden Rusya’nın stratejisinin geri tepebileceğini söylüyorlar. Merkezi hükümetin temsil konusundaki isteksizliği siyasal memnuniyetsizliğe sebep oluyor ve bölgedeki huzursuzluğu tırmandırıyor.
Çeviri : Dr. Ömer Aytek Kurmel
Cherkessia.net, 25 Eylül 2014
İnsan hakları savunucusu soydaşım sayın Valeri Hatajukova sonuna kadar katılıyorum,Suriyeli sığınmacı,Mülteci Çerkesler konusunda çok ayrımcılık yapılmıştır,Ukraynadan Çerkes cumhuriyetlerine getirtilen Ruslarla Suriye çerkesleri arasında tam bir faşizan ayrımcılık yapılmıştır,bunuda yapan sözde Çerkes cumhuriyet başlarıdır,bu olayı Çerkes halkının bir aktivisti olarak şiddetle kınıyorum,ayrıca her halinden ısmarlama ve sipariş olduğu gün gibi aşikar olan ’20 Eylül Adiğe günü’ gibi sipariş günleride bir halk aldatmacası olarak görüyor ve Çerkes halkını ”aptal ” yerine koyan sömürge valisi şeklinde davranan Adiğe cumhuriyet temsilcilerinide şiddetle kınıyorum.. :-))) İyiki sizler varsınız sayın Soydaşım Valeri Hayajukov,sizi tüm Çerkes sıcaklığıyla selamlıyorum,Kendinize çok iyi bakınız,su uyur düşman uyumaz derler..! Tha sizin gibi insanlarımızı başımızdan eksik etmesin ve korusun,sizi çok seviyoruz.. :-))))