Türk devlet işletmesi Çaykur’un temsilcileri 7 Eylül’de Kuzey Osetya Başbakanı Sergey Takoev’le bir araya gelerek yatırım projesini görüştüler. Çaykur Kuzey Osetya’da çay paketleme tesisi kurmak için arazi istedi. (osradio.ru, 8 Eylül) Proje planlandığı gibi giderse Kuzey Osetya’ya yabancılar tarafından yapılan ilk ciddi yatırım olacak. Çaykur yatırım niyetini Ağustos ayında dile getirdi ; Kuzey Osetya’yı ziyaret eden şirket CEO’su İmdat Sütlüoğlu bu cumhuriyet üzerinden Rusya çay pazarına girmek istediklerini söyledi. Yatırımın on milyonlarca dolar tutarında olması bekleniyor. Ufak Kuzey Osetya için bu baş döndürücü bir rakam. Şirket kamuya ait olduğu için Ankara’nın yatırıma onay vermesi gerekiyor. Kararın 2015 ilkbaharından önce çıkması bekleniyor. (Vestnik Kavkaza, 22 Ağustos)
Çaykur Türkiye’nin en büyük çay üreticisi.% 60–65 pazar payına sahip ve 16.500 çalışanı var. (caykur.gov.tr, erişim tarihi 17 Eylül) Şirketin yıllık karının 750 milyon dolar olduğu tahmin ediliyor. (Kavkazky Uzel, 8 Eylül)
Türk şirketinin Kuzey Kafkasya’da yatırım yapma planı ekonomik olduğu kadar siyasal öneme de sahip. Ankara bölgede kendini hissettirmek istiyor. Gelişmeler Moskova’nın yatırıma yeşil ışık yaktığını veya yakmaya hazır olduğunu gösteriyor. Türkiye’nin Kuzey Kafkasya ile ilgilenmesi dev Rusya pazarına olan alakasıyla açıklanabilir. Türkiye ayrıca çevresinde Müslümanların yaşadığı ve tarihsel bağlara sahip olduğu bölgelere siyasal bir ilgi duyuyor.
Rusya hükümetinin bir Türk şirketine yatırım izni vermesinin sebepleri daha belirsiz. Moskova Kuzey Kafkasya’da yabancı yatırımlara yerel bütçenin güçlenmesinin ayrılıkçı akımları destekleyeceği kaygısıyla sıcak bakmıyordu. Ne var ki bu politika Moskova’nın Kuzey Kafkasya’yı cömertçe finanse ettiği dönem için geçerliydi. Önümüzdeki yılarda ve hatta aylarda Rusya’nın bütçe gelirlerinin ciddi biçimde azalması bekleniyor. Rusya ekonomisindeki belirsizlik Moskova’nın Kırım’ı ilhakı ve Ukrayna’yı örtülü işgali üzerine uygulamaya konan yaptırımlar sebebiyle daha da arttı.
Rusya’da bazı hükümet çevreleri gelirlerin şiddetle azalacağını, dolayısıyla Kuzey Kafkasya’nın eskisi gibi finanse edilemeyeceğini tahmin ediyor. Rusya’nın Kuzey Kafkasya’dan sorumlu bakanı Lev Kuznetsov kemerlerin sıkılacağının ipuçlarını verdi. Moskova Batı’nın ekonomik yaptırımları ve bütçe gelirlerindeki düşüş nedeniyle Kuzey Kafkasya’da veya bir başka bölgede sorun yaşayacağı iddialarını yalanlasa bile hükümet programları kesintiye uğruyor ve idari denetim artırılıyor. Kuznetsov Rus dergisi Profil’e verdiği söyleşide Kuzey Kafkasya’ya ilişkin sorunlar olduğunu da inkar etti. Bakan Kuzey Kafkasya Rusya’nın herhangi bir bölgesi gibiyse neden özel bir bakanlık kurulduğunu açıklamadı. (profile.ru, 29 Ağustos)
Türk hükümeti Kuzey Kafkasya’ya girebilmek için Kuzey Osetya’yı uygun bir merkez gibi görmüş olabilir. Çünkü burası nisbeten sakin bir bölge ; Güney Kafkasya’yı ve Türkiye’yi Kuzey Kafkasya’ya bağlayan ve kullanılabilir durumda olan üç karayolundan birisinin üzerinde bulunuyor. Rusya’nın Kuzey Kafkasya’yı 19. yüzyılda istila etmesinden sonra Osmanlı topraklarına yerleşen küçük ama etkili Oset diasporası sayesinde halktan halka önemli ilişki ağları kurulmuş durumda. Ruslar açısından Türklerin Kuzey Osetya’daki varlığı Dağıstan veya Kabardey-Balkar’a göre daha kabul edilebilir görünüyor. Çünkü Kuzey Osetya’da halkın çoğu Müslüman değil ve ayrılıkçı akımlar yok.
Türkiye’nin Kuzey Kafkasya’ya ilgisi de salt coğrafi ve ekonomik sebeplerle sınırlı olabilir. Süreç içinde bölgesel ekonomiler üzerinde hükümetlerin siyasal tercihleri yerine “doğal mantık” belirleyici oluyor. Türkiye Kuzey Kafkasya’nın yakınında bulunan büyük ve hızla kalkınan bir ülke. İstanbul ile Kuzey Osetya’nın başkenti Vladikafkas arasındaki mesafe karadan 1.100 mil. Neredeyse Moskova-Vladikafkas arasındaki mesafeyle aynı.
Trabzon ile Vladikafkas arasındaki karayolu mesafesi 500 milden daha az ; bu da Vladikafkas’la Rusya’nın Karadeniz sahilindeki liman kentleri arasında yaklaşık aynı mesafe demek. Rusya hükümetiTürkiye’yi geleneksel olarak Kuzey Kafkasya’dan uzak tutmuş olsa bile, bu doğal olmayan durum içsel ve dışsal nedenlerle değişiyor. Er geç coğrafi ve ekonomik gerçeklikler etkisini gösterecek ve önemli bir güç olan Türkiye Kuzey Kafkasya’da varlığını güçlendirecek.
Valery Dzutsev
Çeviri : Dr. Ömer Aytek Kurmel
Cherkessia.net, 18 Eylül 2014