Adigey yöneticisi Aslan Thakuşinov ve Kuban Kazak Kuvvetleri başı Nikolay Doluda Temmuz sonunda yaptıkları beklenmedik açıklamada Kazakların cumhuriyette kamu güvenliğini sağlayacaklarını bildirdiler. Açıklamanın tartışma yaratacağını ön gören Kazak halkla ilişkiler servisi şu yorumu yaptı : “Bu önemli meseleye çözüm ararken dikkatli olmalıyız : Kazaklar ve Adiğeler dostlar ama Adigey caddelerindeki Kazak devriyeler eleştirilebilir.
Ne var ki kamu güvenliğinin gönüllü halk devriyeleri tarafından sağlanmasını ön gören bir federal yasa var. Bu yasa sayesinde Nikolay Doluda ve Aslan Thakuşinev’in çözüm bulmasını kolaylaştırdı”. Maykop’taki yerel Kazak şefi Alexander Danilov antlaşmayı destekliyor : “Eğer 154 numaralı yasa Adigey’de yürürlüğe girerse Maykop Kazak yönetiminin gelişimi yeni bir aşamaya girecek. Adigey Kazakları’nın otoritesi artacak ve hükümetin başka birimlerinde hizmet etmelerinin önü açılacak”. Daha esnek bir ifade kullanan Thakuşinev “sorumluluğumuz altındaki bölgelerde düzeni tesis edeceğiz—Kazaklar, Adiğeler ve diğer milliyetlerin temsilcileri” dedi. (yuga.ru, 21 Temmuz).
Thakuşinev’in tereddüdü anlaşılabilir. Çünkü Adiğeler (Çerkesler) ve Kazaklar Rusya’nın Kuzey Kafkasya’yı ve tarihsel Çerkesya’yı istilasından bu yana düşmanlar. (bkz EDM, 9 Eylül) Kazaklar Rusya’nın Çerkesya’yı istilasında koçbaşı rolü üstlendiler. Çerkesler’in 1864 yılındaki nihai yenilgisini Osmanlı topraklarına kitlesel sürgün ve tarihsel Çerkesya’nın yok edilişi izledi. Çar hükümeti emrindeki yarı askeri Kazaklar Kuzey Kafkasya’nın yerli halkına karşı dehşet verici saldırılarda bulundular. Dolayısıyla yerel Çerkesler Maykop caddelerindeki Kazak devriyelerin varlığından hiç hoşlanmayacaklar.
Takma adla yazan bir Çerkes şu soruyu sordu : “Aslan Thakuşinev’in Alexander Tkaçev’den [etnik Rusların çoğunlukta olduğu komşu Krasnodar bölgesinin valisi] Krasnodar’a Çerkes devriyeleri göndermek için izin istediğini düşünün. Çerkes devriyelerin amacı Kazak devriyelerle aynı olsun. Sadece roller değişsin. Çerkes devriyeler Slav halklara baskı yapsın. Krasnodar valisi acaba Adigeyli mevkidaşına ne der ?”
Yazar “Rus Kazakları’nın Devlet Hizmeti” başlıklı 154 numaralı federal yasanın tartışmalı olduğunu ve anayasayı ihlal ettiğini ileri sürdü. Moskova’nın yasayı uygulamayacağını, çünkü Kazaklara Rusya Federasyonu’ndaki diğer etnik ve sosyal gruplar karşısında özel haklar tanınamayacağını yazdı. Yazara göre Thakuşinev’in Kazakların Adigey caddelerinde devriye gezmelerine izin veren bir antlaşmayı imzalama konusundaki istekliliği ahlaki çöküşünü gösteriyor.(avrom-caucasus.livejournal.com, 12 Ağustos)
Kazakların Adigeye sürpriz akını Rusya hükümetinin Adigey’i Krasnodar bölgesine bağlama stratejisinin bir parçası. Moskova,zengin Krasnodar bölgesine bağlanmanın “gelişmemiş” Adigey Cumhuriyeti için daha iyi olacağı gerekçesiyle Adigey ve Krasnodarı birleştirmek istedi. Ne var ki Adigey ve başka yerlerdeki Çerkes nüfusun protestoları üzerine birleşme konusu 2006 yılında gündemden çıkarıldı. Ancak Moskova Adigey’i yok etme düşüncesinden vazgeçmedi. Rusya hükümeti açıkça saldırmak yerine Adigey’in kurumlarını birer birer tasfiye etmeye başladı. Mesela, Adigey gümrüğü Krasnodar’a taşındı. (regnum.ru, 10 Eylül’de erişildi)
Kazakların konuşlandırılması Moskova’nın Adigey’i ve kurumlarını zayıflatma planının yeni bir adımını oluşturuyor. Oysa Adigey yüksek suç oranıyla tanınan bir cumhuriyet değil—hatta Kuzey Kafkasya’nın en sakin bölgeleri arasında. Bununla birlikte, nedendir bilinmez, “kamu güvenliğinin sağlanması” için Kazak devriyeler gönderiliyor. Moskova’nın stratejisi Kuzey Kafkasya cumhuriyetlerini en zayıf noktalarından vurmaya dayanıyor. Etnik Ruslar Adigey nüfusunun % 64’ünü, etnik Çerkesler % 26’sını oluşturuyor.
Çerkesler iç savaşın yaşandığı Suriye’den soydaşlarını geri getirmeye çalışsalar bile dönenlerin sayısı çok düşük. Eylül 2013 itibariyle Adigey’e 700 Suriyeli Çerkes yerleşmişti. Bu tarihten sonra, Suriye’den daha fazla dönüş olmaması için Rusya ciddi kısıtlamalar getirdi. (rncmon.ru, 2013) Bir yıl sonra bugün Suriye’den gelerek Adigey’e yerleşen toplam Çerkes mülteci sayısı 800. Yani bir yıl içinde sadece 100 kişi dönüş yapabilmiş. Suriye’den gelerek Kuzey Kafkasya’daki Çerkes bölgelerine yerleşen mültecilerin toplam sayısı 1.500 civarında. Buna karşılık sadece Türkiye’de 6.000 civarında Suriyeli Çerkes mülteci var. (rusplt.ru, 5 Eylül)
Adigey’i etnik Ruslar’ın çoğunlukta olduğu komşu Krasnodar bölgesiyle birleştirmekten vazgeçen Moskova bu cumhuriyeti adım adım tasfiye etmeye devam ediyor.
Valery Dzutsev
Çeviri : Dr. Ömer Aytek Kurmel
Cherkessia.net, 15 Eylül 2014