Anadilini bilen kişi sayısının gün geçtikçe azaldığı, diaspora kurumlarının ana gündemini “anadilimizi nasıl koruruz” sorusunun oluşturduğu bir atmosferde, Çerkeslerin çok da hazırlıklı olmadıkları bir yasal düzenlemeyle gerçekleşti seçmeli ders uygulaması. 2012 yılından beri belli bir sayının üzerinde başvuru olduğu takdirde 5. sınıflarda  Yaşayan Diller ve Lehçeler adı altında Adigece ve Abazaca  eğitimi yasal olarak mevcut. Ancak malesef başvurular, özellikle Çerkesler arasında oldukça düşük. Bu talep eksikliğini göz önünde bulunduran IKKD Genç üyeleri farkındalık oluşturmayı hedefleyen ve insanlara yol gösterici olacağını düşündükleri bir  web sitesi hazırladı. Bu aslında uzun soluklu olması hedeflenen bir proje. Projenin koordinatörlerinden Aydın Erken ile anadilimiogreniyorum.com sitesinin hedeflerini ve seçmeli derslerde ki durumu konuştuk. 

Guşıps: Proje hakkında konuşmaya başlamadan önce şu anda seçmeli derslerde Adigece ve Abazaca’nın seçilme durumunu konuşalım? Nedir durum, yani kaç sınıf var şu anda Türkiye’de açılmış olan?

Aydın Erken: Üç Adigece sınıfı var. Kayseri Şehit Aziz Özkan İlköğretim Okulu, Pınarbaşı Karakuyu İlköğretim Okulu ve Düzce Uzun Mustafa İlköğretim okulu. Kayseri’de 16 öğrenci ile devam eden 6.sınıf, Pınarbaşı’nda 2 sınıfta 24 öğrenci ile 5. ve 6. sınıflar, Düzce’de de 14 öğrenci ile devam eden 5. sınıflar var. Bu öğrencilerin bir çoğunun evinde dil konuşulmuyor maalesef. Sınıfın açılabilmesi için yeter sayı 10, ama esneklik gösterebiliyor bazı okullar. Genelde Çerkes yöneticisi olanlar yada bu meseleye daha sıcak yaklaşanlardan yöneticisi bulunan okullarda sınıf açmak daha kolay olabiliyor. Hatta 5. ve 6. sınıfları tek sınıf yapabiliyorlar. Geçtiğimiz yıl Turhal’da da bir sınıf açıldı mesela ancak öğretmen sorunu, öğrencilerin nakil olması gibi nedenlerle devam edememiş durumda. Ama önümüzdeki sene için umutlular. Aynı şekilde hem Kayseri merkezde hem de Pınarbaşı’nda önümüzdeki sene yeni sınıflar açılabilir. Bu sene 7. sınıflarda dahil oluyor sürece. Abazaca sınıf ise maalesef yok, umarım bu sene başvurular artar ve özellikle Abaza nufusun yoğun olduğu bölgelerde en az bir sınıf açılabilir.

Guşıps: Sizce insanların çocuklarını seçmeli derslerde Adigece veya Abazaca ‘ya yönlendirmemelerinin sebebi ne olabilir?

Aydın Erken: Çerkes olmak Türkiye’de halen kültürel ve günlük yaşam eksenli bir kimlik. Mutfak, düğün gibi daha folklorik öğeler ile tanınan bir kimlik. Fakat dilden bahsetmeye yada dil eğitimi talep etmeye başladınız zaman politik bir boyut kazanıyor konu. Bu kötü bir şey değil aslında. Dünyada onlarca örneği var. Türkiye’de farklı kimliklerin koşulsuz yok sayılması bir devlet politikasıydı. Bugün de hala sorunlar var. Ancak eskiye kıyasla bir rahatlama olduğunu reddedemeyiz. Eskiden beri devletçi refleksleriyle bilinen Çerkeslerde sanıyorum ki çekiniyorlar. İleride işe giremez diye göndermeyen velilerimiz var mesela. Bazı bölgelerde ciddi direnç gösterenler olduğunu duyuyoruz. Bunun yanında çocuklarının derslere katılmasını isteyenler ise tam tersine son derece hevesli. Birde çocuğun kafası karışır İngilizce öğrenemez, derslerine etki eder gibi nedenler öne sürenlerde olabiliyor Bölgeler ile yaptığımız görüşmelerde Öğrenemez notları düşük olur diye tercih etmeyenlerin olduğunu duyduk oysa not verme gibi bir işlem bile yok.

Guşıps: İnsanların bu konuda yeterli bilgiye sahip olmadıkları görünüyor sanki, siz bu konuda ne düşünüyorsunuz? Diaspora kurumlarının bilgilendirme konusunda üzerine düşeni yaptıklarını söyleyebilir miyiz mesela?

Aydın Erken: Hayır, yeteri kadar ilgilenildiğini düşünmüyorum. İlk sene hazırlıksız yakalandık ama ikinci sene dernekler mesela hangi öğrenci hangi okulda kaçıncı sınıfta gibi bir çalışma yapabilirdi. Çer – Kad’ın daha önce teşvik amaçlı bir çalışması olmuştu sanırım, bu tarz teşvikler de etkili olabilir. Yine sınıf açılan şehirlerde dernekler etkili olmuşlar. Bazı dernek başkanları insanların evlerini ziyaret ederek ikna için çaba sarfetmiş. Genelde kişisel gayretler. Bu konuyu tamamıyle sahiplenen yıl boyunca çalışma yürüten bir kurumumuz olmadı. Elbette kolay değil ülke genelinde böyle bir çalışma yürütmek ama hayati bir konu olduğunu düşünüyorsak eğer gerçekten, yapılabilecek çok şey olduğunu da görmek lazım. Böyle başvuru olmadan, sınıf açılmadan biraz daha zaman geçerse insanlar bir çok konuyu yeniden sorgulayacak.

Guşıps: Örneğin seçmeli dersler için son başvuru tarihi 13 Haziran olarak açıklandı. Ve biz Haziran’ın başında haberdar olabildik bu konudan. Bu kadar kısa sürede insanları bilgilendirip başvuru yapmalarını sağlamak ne kadar mümkün?

Aydın Erken: Bir yandan mümkün, bir yandan değil. Çünkü başvuru için kayda değer bir prosedür yok. Formda ilk sırada Abazaca yada Adigeceyi seçip okula iletiyorsunuz. Ancak az öncede belirttiğim gibi bazı bölgelerde bir bilgilendirme yada ikna süreci gerekiyor. Bu çalışma da tabi zamana yayılmalı. Diğer yandan bu konuda MEB’de tutarlı davranmıyor. Başvuru süreleri başlangıcından 1 yada 2 gün önce açıklanıyor. Geçen sene de böyle olmuştu. Artık öğrendik bir şekilde. Seçmeli derslerle ilgili de tek bir uygulama yok. Kimi okul 3, kimi okul 5 ders seçtiriyor. Bu sene MEB valiliklere gönderdiği yazıda öğretmen yokluğu nedeniyle hiçbir başvuruyu geri çevirmeyin diyor. Gerekirse ücretli öğretmen atayarak telafi edeceklermiş. Umuyoruz öyle olur. Bu sene mesela velilere gönderilen bazı formlarda Yaşayan Diller ve Lehçeler derslerinin olmadığını öğrendik. Bazı okullarda idareciler milliyetçi tavırlar sergileyip ayak sürüyebiliyor. Kimisinin ise haberi bile yok.

Guşıps: Sizin projenize gelirsek, sizi böyle bir proje hazırlamaya iten saikler nelerdi? Neyi amaçlıyor anadilimiogreniyorum.org sitesi?

Aydın Erken: İlgisizlik, başvuruların olmaması, sınıf açılmaması bizi rahatsız etti haliyle. Dil konusundan dertli bir nesil olarak özellikle huzursuz edici bir durum bu. Nihai amacımız sınıfların açılabilmesine vesile olmak değil. Bu konuyu gündeme getirmek ve başvuru sayısının artmasına katkıda bulunmak Örneğin “2014 yılında x tane aile Adigece ve Abazaca dil eğitimi için Türkiye Cumhuriyeti’ne başvuruda bulundu” haberinin bile tarihe not düşeceğini düşünüyoruz. Çünkü çocukları yanlarında dillerini konuşmamış yada konuşamamış bir halktan bahsediyoruz.

Guşıps: Web sitenize girenler neler bulabilecekler?

Aydın Erken: İKKD Genç olarak sitede bir çağrı metnimiz var. Sınıf açılıp açılmama ihtimalini gözetmeksizin insanları başvuruda bulunmaya davet ediyoruz. Bunun yanında bir videomuz bulunuyor. Bağlarbaşı Derneği Adigece dersi öğrencilerinin katılımıyla oluşturduğumuz bir video. Çekimler sırasında Hepsi çok gayretliydiler. Ayrıca sitede bir kaç çocuğumuzun şarkı söylediği, sayı saydığı, masal anlattığı videolar da var. Abazaca bir çağrıda bulunuyor sitede. Videolar için kişisel desteğine başvurduğumuz bir çok kişi oldu, hepsine çok teşekkür ediyoruz. Kayseri’deki öğretmenlerden Diyana İnci’nin de çok başını ağrıttık kendisine ayrıca teşekkür etmeliyiz sanırım.

Guşıps: Videolar bu kadarla kalacak mı yoksa proje sürekliliği olan bir şekilde mi tasarlandı?

Aydın Erken: Aslında bize ulaşan kullandığımız videoların haricinde daha bir sürü video var. Onları da kullanmak istiyoruz. Mesela Ankara Çerkes Derneği’nin Adigece Dil Kursu öğrencilerinin dil gününde çekilmiş bir kaydı var. Çevirip çevirip dinledik ama daha kullanmadık. Önümüzdeki günlerde sınıf açılan şehirlerdeki gözlemleri de yayınlamaya çalışacağız. Başvuru tarihine kadar bize ulaşan yeni gelişmeler olursa sitede onların duyurularını da yapmaya düşünüyoruz.

Guşıps: Sizi bulmuşken soralım. Bir öğrenci velisi seçmeli ders için başvuru yapmak istediğinde neler yapması gerekiyor?

Aydın Erken: Başvuru formunda Adigece yada Abazaca’yı ilk sırada seçmeleri gerekiyor öncelikle .Sonrasında da eğer okul yönetiminden ders açılmaz, öğretmen yok gibi nedenlerle değiştirmeleri konusunda talep gelirse, ısrarcı olmaları ve gerekli işlemleri yapmalarını söylemeleri gerekiyor. Birde sadece kendileri değil çevrelerindeki 5,6,7.sınıf öğrencilerinin velilerini teşvik etmeliler başvuru konusunda. İnsanların yalnız olmadıklarını bilmeleri çok önemli diye düşünüyoruz.