AGİT gözlemcilerinin hazırladığı raporda Kırım’da ulusal azınlıkların dikkate alınmadığı, özellikle Tatarların durumunun tehlikede olduğu belirtildi.

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Ukrayna İnsan Hakları Değerlendirme Misyonu, Ukrayna ve Kırım üzerine rapor yayımlandı. Raporda, Kırım’da ulusal azınlıkların dikkate alınmadığına, özellikle Kırım Tatarlarının durumlarının tehlikede olduğuna vurgu yapıldı.

Rapora göre Ukrayna ve özellikle Kırım’da cinayet, fiziki saldırı, tehdit ve zorla alıkoyma gibi insan hakları ihlalleri tespit edildi. Şiddetin mağdurları arasında göstericilerin, gazetecilerin, askeri personel ile Kırım Tatar topluluğu üyelerinin bulunduğu belirtildi.

Raporda, etnik farklılıkların endişe kaynağı olmaya devam ettiği vurgulandı. Kırım’da dil ve ulusal azınlıkları doğrudan ilgilendiren diğer konularda kimseye danışılmadan, toplumlar arasında olumsuz atmosfere neden olacak, otoriteye güveni sarsacak ve tansiyonu yükseltecek alelacele kararların alındığı ifade edildi.

Söz konusu rapor, 6 Mart-17 Nisan’daki gelişmeleri kapsıyor. İnsan Hakları Değerlendirme Misyonu, Ukrayna hükümetinin talebi üzerine 3 Mart’ta göreve başlamıştı.

16 Mart’ta ilhak edildi

Kırım, 16 Mart 2014’te yapılan ve Tatarlarının boykot ettiği referandum sonucuna dayanarak Rusya tarafından ilhak edilmişti.

Yüzbinlerce Kırım Tatarı 1944 yılında Sovyet lideri Stalin tarafından yurtlarından sürgün edilmiş, yerlerine Ukraynalı ve Rus nüfus yerleştirilmişti.

AGİT raporu Kırım ile ilgili bunları söylerken Ukrayna’nın doğusu durulmuyor.

Ayrılıkçılardan Rusya’yla birleşme talebi

Ukrayna’daki Rusya yanlısı liderlerden Denis Puşilin, Moskova’dan Donetsk’in doğu bölgesini bünyesine katmasını istedi.

Ukrayna’daki ayrılıkçı liderlerden Denis Puşilin, Rus yönetimine, Donetsk’in doğu bölgesini kendi topraklarına katması yönünde çağrıda bulundu. ‘Donetsk Halk Cumhuriyeti lideri’ sıfatıyla konuşan Puşilin, yaptığı açıklamada Donetsk’in artık bağımsız olduğuna vurgu yaptı.

Puşilin’in açıklaması, bağımsızlık isteyen Rusya yanlısı grupların kontrolündeki Donetsk’te yüzde 89, Luhansk’ta ise yüzde 96 oranında “evet” oyu çıkmasının ardından geldi.

Kiev, referandumları ‘komedi’ olarak niteliyor. Bölgedeki Moskova yanlıları ise Rusya’ya katılım için zemin yokluyor.

Luhansk’taki gruplar bölgenin “bağımsızlığını” tanıması için Birleşmiş Milletler’e (BM) başvurmaya hazırlanıyor.

Rus RIA haber ajansı, Luhansk’taki Rus yanlısı grubun liderlerinden birine dayandırdığı haberinde, bölgenin Ukrayna’da 25 Mayıs’ta yapılacak devlet başkanlığı seçimlerine katılmayacağını da duyurdu. Bölgede Rusya’ya katılım referandumu gündemde.

Donetsk’te de benzer bir durum var. Bölgedeki referandumun seçim komisyonu başkanlığını üstlenen Roman Lyagin basın toplantısı düzenledi, “Rusya Federasyonu’na katılım uygun bir adım olur” dedi.

Kremlin: Çaba artmalı

Kremlin Basın Merkezi’nden gelen açıklamaya göre, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Başkanı Didier Burkhalter, Ukrayna’da diyalogu sağlamak için daha fazla çaba gösterilmesi gerektiği sonucuna vardı.

İkili yaptıkları görüşmede, Kiev ve ayrılıkçıların temsilcilerinin doğrudan diyalogunun önemi konusunda mutabık kaldı.

Beyaz Saray: Hayalkırıklığı

ABD, Ukrayna’nın iki bölgesinde gerçekleşen referandumun sonuçlarını tanımayacakları yönündeki mesajını yineledi.

Beyaz Saray Sözcüsü Jay Carney, ‘yasadışı’ olarak nitelediği oylama ile iglili olarak, “Rus hükümetinin bu yasadışı referandumu engellemek için çaba göstermemiş olması bizi hayal kırıklığına uğrattı” ifadelerine yer verdi.

Batı tanımıyor

Kiev ve Batı pazar günü düzenlenen referandumları tanımıyor. Moskova’dan ise oylamaya destek geldi. Rus yönetimi çıkacak sonuçlara saygı duyacağını açıkladı.

Ukrayna’nın geçici Devlet Başkanı Aleksander Turçinov Rusya’yı 25 Mayıs’ta yapılacak devlet başkanlığı seçimlerini engellemeye çalışmakla suçladı.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin geçen hafta Ukrayna krizi konusunda tavır değişikliği işareti vermiş ve Ukrayna’daki seçimleri “doğru yönde bir adım olarak” nitelemişti. Putin Rus yanlısı gruplardan da referandumu ertelemelerini istemişti.

Bu gruplar çağrıya rağmen geri adım atmadı.

Ayrılıkçı grupların BM’ye yapılacak bağımsızlık başvurusundan sonuç almalarıysa Batı’nın itirazları nedeniyle çok olası görünmüyor.

Rusya’ya AB yaptırımları

Ukrayna krizi yüzünden Rusya ile karşı karşıya gelen Avrupa Birliği, Moskova’ya yönelik yaptırımlarını da bir kez daha artırdı.

Kırım’dan iki şirket ve 13 kişiye daha ambargo geldi. Daha önce 48 Rus ve Ukraynalı’nın mal varlıkları dondurulmuş ve bu kişilere seyahat yasakları getirilmişti.

AB bununla da sınırlı kalmayabileceği uyarısında bulundu.

Birliğin ülkelerinin dışişleri bakanları Rusya’nın Ukrayna’da yapılacak seçimlerle ilgili tavrının yeni yaptırımlar konusunda belirleyici olacağını duyurdu.

AB’li ortakları ve ABD’nin baskılarına rağmen Fransa ise Rusya ile 2011 yılında yaptığı askerî anlaşmayı iptal etmiyor.

Paris anlaşma gereği Moskova’ya iki helikopter taşıyan Mistral tipi gemi satacak.

Bu sayı tarafların istemesi halinde dörde çıkacak.

Şeffaf sandıklara açık oy

Pazar günü yapılan tartışmalı referandumda oy pusulasında sadece “Donetsk Halk Cumhuriyeti’nin / Luhansk Halk Cumhuriyeti’nin özerkliğini destekliyor musunuz?” sorusu soruldu.

Bağımsız gözlemciler oylamayı takip etmedi. Oylar şeffaf sandıklara açık olarak atıldı.

Referandum sırasında bölgede gerginlik de yaşandı.

Ukrayna’nın Krasnoarmeisk kasabasında belediye binası önüne toplanan kalabalığın üzerine ateş açıldı. Bir kişi öldü, bir kişi de yaralandı. Rusya yanlıları, Kiev’deki hükümeti destekleyen silahlı kişilerin bir oy kullanma merkezini kapatmaya çalıştığını, çıkan çatışmada iki kişinin öldüğünü söyledi.

‘Kırım senaryosu’

Ukrayna’nın doğusundaki kriz nisan ayı başında buradaki Rus yanlısı grupların bazı şehirlerde hükümet binalarını ele geçirmeleriyle tırmanmıştı.

Kiev bu durumu Kırım senaryosunun tekrarı olarak görüyor. Rusya ise Ukrayna yönetiminin ülkedeki Rusça konuşan nüfusun çıkarlarını gözetmediği görüşünde.

Kırım 16 Mart’ta sadece Rusya’nın tanıdığı bir referandum ile Moskova tarafından ilhak edilmişti.

Kaynak: Al Jazeera, Reuters, AA