Rusya’da önümüzdeki aylarda Soçi’de yapılacak kış olimpiyatları yaklaşırken, oyunlar etrafında yapılan tartışmalar günden güne artıyor.

Rusya’nın insan hakları sicili, eşcinsellere karşı sergilenen tutum, çevre politikaları ve Volvograd’daki son intihar bombaları ile birlikte, anti-terör eylemleri ve Kafkasya’daki strateji bu tartışmaları kapsıyor.

Oyunlara yapılan boykot çağrıları ve diğer uluslararası baskılar Mikhail Khodorkovsky, – eski petrol kralı – ve punk grubu Pussy Riot üyeleri de dahil olmak üzere yüksek profilli muhaliflerin serbest kalmalarını sağladı.

Şimdiye kadar yapılan tüm tartışmaların yanında, Olimpiyatları çevreleyen gündemde en önemli konulardan biri göz ardı ediliyor: Soçi’nin yerli halkı olan Çerkeslerin tanınması

Çoğunluğu Müslüman olan Çerkesler, binlerce yıldır Soçi’de yaşadı. 19. yy’da, genişleyen Rus İmparatorluğu onların bölgesine gözlerini dikmiş ve ezici gücünü onları yenmek için kullandı.

Rusya yaklaşık 1.5 milyon Çerkesi öldürüp ve aynı miktarda Çerkesi de çoğunlu Osmanlı topraklarına olmak üzere sürgün etmişti. Bununla birlikte kıtlık ve hastalık sebebiyle de bir çok Çerkes hayatını kaybetti. Bu dönemde bütün Çerkes kabileleri katliama uğradı. Örneğin Şapsığ kabilesinin insan sayısı 300.000’den 3.000’e kadar düştü.

En kanlı savaş ise Çerkeslerin Başkenti Soçi civarında gerçekleştirildi. Çerkesler atalarına uygulanan katliamları ilk modern soykırım olarak adlandırıyorlar.

Kafkasya’da kalabilen az sayıdaki Çerkes kendilerini anavatanda azınlık olarak buldu, bölgeye çok sayıda başka halklar yerleştirildi. Sürgün edilenler yada kaçanların bir çoğu güvenlik ve istikrar arayışı içinde ülkeden ülkeye göç etmek zorunda kaldırlar. Diaspora Çerkesleri kendi kimliklerini, geleneklerini ve canlı anavatan hafızalarını korumak için büyük zorluklarla yüzleşmek zorunda kalmışlardır.

2014 Kış Olimpiyatlarının Soçi’nin ev sahipliğinde yapılacağı duyurulduğunda , Çerkesler arasında bir tepki oluştu, atalarının mezarları üzerinde oyunların yapılmasını ve tam 150 yıl sonra ‘son direniş’ olarak adlandırdıkları Soçi’de ve atalarının mezarları üzerinde oyunların yapılacak olmasını kendilerine yapılan ciddi bir hakaret olarak değerlendirdiler. Çerkesler Olimpiyat şantiyelerinde bulunan insan kalıntıları raporları arasında küresel çapta protesto kampanyaları başlattılar.

Çerkesler Ruslar tarafından verilen gözdağına tepkililer. Örneğin geçtiğimiz ay Kafkasya’da sekiz tanınmış Çerkes aktivist tutuklandı ki hepsi saygı duyulan kişilerdi.

Çerkesler sadece Olimpiyatların Soçi’nin ev sahipliğinde yapılmasını değil Rusya’nın kendilerinin orada yaşamış olduğunu inkar etmesini de katlanılmaz buldular. Başkan Vladimir Putin 2007 yılında Olimpiyat Komitesine teklifini ilettiği konuşmasında Soçi’de eski Yunanların yaşadığını bunun Çerkeslerin yaşamış olduğu anlamına gelmediğini söyledi. Bu oldukça dikkat çekicidir çünkü Çerkesler Yunanlılar zamanında da bölgede yaşayan ve birbirleri ile aralarındaki yakın bağlarını sürdürmüş fakat onlar aslında orijinal Olimpik oyunlara katılmışlardır.

Vancouver 2010 yılında son Kış Olimpiyatlarında Kanada’nın politikası ile Rusya’nın yerli halka karşı olan umursamaz tavrı keskin bir tezatlık gösteriyor. Kanada’da tarihte ilk kez bölgenin yerli halkları Olimpiyatların resmi ev sahibi yapılmış ve oyunlara her yönüyle dahil edilmiştir. Bir Inuksuk* tasviri, bir yerli işaret ve sembol Olimpiyatların resmi logosu olarak yer aldı.

Kanada ve Britanya Kolombiyası hükümetleri yerli kültür ve tarihi hakkında ziyaretçilere bilgi vermek için milyonlarca dolar harcayarak eğitim merkezleri kurulmasına katkıda bulunmuşlardı. Son zamanlar diğer Olimpiyatlarda, örneğin 2002 yılındaki Salt Lake City olimpiyatlarının belirgin özelliği bölgenin yerli halklarının belirgin olmasıydı.

Rusya’nın Çerkes meselesindeki başarısızlıklarına rağmen Putin hala harekete geçebilecek zamana sahip. Şimdiden kritik bir adım olarak Olimpiyatlarda yapılacak protesto ve protestoculara izin verebilir, dünya basınına kendilerini özgürce ifade etme olanağı sağlayabilir. Putin ayrıca açılış seremonisinde Çerkes meselesini tanıma noktasında bir çaba gösterebilir ve mesele üzerine bir konuşma yapabilir. Çerkeslerin ciddi ve samimi bir şekilde tanınması Putin’in modern ve çok etnikli ‘Yeni Rusya’ vizyonuna sahip olduğunu dünyaya ispat etmesine de yardımcı olabilir.

Birleşik Devletler ve Avustralya yerli halklar üzerinde uyguladıkları korku politikaları için özür dilediler, Rusya’da Soçi Olimpiyatlarında aynı şekilde bir tavır gösterebilir. Belki de bu şekilde yapılacak bir jest Soçi’nin doğusundaki Dağıstan ve Çeçenya gibi Kafkasya’da irinleşmiş bir hal alan savaş ve umutsuzluk haline bir çözüm bulunmasına da yardımcı olabilir.

Bunun 19.yy’da Soçi’de ve çevreleyen bölgede öldürülen Çerkesleri geri getirmesi tabi ki imkansız. Rusyanın ve hepimizin yapabileceği şey onları hatırlamak ve onurlandırmaktır. Böyle yaparak 21.yy’da yerli halkların önemli bir rol oynadıklarını kabul eder ve bütün insanların tekrar yıkıma uğratılmamasını sağlarız.

Not: Inuksuk*: Inuksuit olarak bilinen gizemli taş figürler dolaykutupsal dünyada bulunabilir. Inukshuk, Eskimo dilinde “bir insan benzerliğinde” anlamına gelir.

Frankie Martin

cnn.com

Çeviri: Samet Dember