Ölümünün 60. yıldönümünde Sovyet lider Jozef Stalin’in anısı, doğum yeri Gürcistan’da hâlâ tartışma konusu.

Stalin’in “halk düşmanlarını” temizlemek ve komünist devleti kurmak için uyguladığı demir disiplin ve devlet terörü sonucu milyonlarca kişi öldü.

Fakat doğduğu kent olan Gori’de belediye, üç yıl kadar önce Batı yanlısı Devlet Başkanı Mihail Saakaşvili’nin indirdiği dev Stalin heykelinin yeniden dikilmesine karar verdi. Tarihçiler bunun Sovyet geçmiş ile yüzleşmeye ihtiyaç duyduğunun göstergesi olarak değerlendiriyor.

Gori’nin en gözde turist çekim merkezi Stalin Müzesi. 1957’de kurulan ve Stalin’in kahramanlık fotoğraflarının ve öldükten sonra çıkarılan yüz maskının sergilendiği gösterişli binada zaman donmuş gibi

Sovyet döneminden bu yana müzede rehber olarak çalışan Olga Toçişvili, Stalin’e karşı tutum değişikliğinden söz ediyor.

“Gürcistan’da yaşlı kuşağın büyük bölümü Stalin’i seviyor. Onun, ufak hataları da olan büyük bir devlet adamı olduğunu düşünüyor. Gençler ise tarihe ilgi duymuyor ve Stalin’i sevmiyor” diyor Toçişvili.

Stalin heykeli geri dikilecek

Gori’de sadece bir tutum değişikliği değil, fiziksel değişiklik de sözkonusu.

Kentin ana caddesi Stalin Bulvarı’nda daha önce dev bir Stalin heykeli vardı. Batı yanlısı Saakaşvili hükümeti 2010’da bu heykeli kaldırdı. Gori halkının büyük bir bölümü bu karardan üzüntü duydu.

Stalin Bulvarı’nda araçların park etmesine yardımcı olarak bahşiş alan Nikolaz Kapanadze heykelin geri getirilmesi gerektiğine inanıyor.

“Sadece ben değil bütün Gori halkı, bütün Gürcistan halkı bu heykelin yerine geri dikilmesini istiyor. 65 yaşındayım ve hayatım boyunca Stalin ile ilgili iyi şeyler işittim” diyor Kapanadze.

Birkaç hafta önce, Stalin heykelinin müzede yeniden sergilenmesi için belediyeye ödenek verildi.

Bu karar kısmen Gürcistan’daki siyasi çalkantının bir yansıması gibi görünüyor. Ekim ayında yapılan seçimlerde Saakaşvili’nin partisi, Rusya ile bozulan ilişkilerin geliştirilmesini isteyen Gürcü Rüyası partisine yenildi.

Gori’nin Gürcü Rüyası partisinden yeni belediye başkanı David Razuadze Stalin heykelinin yaza kadar dikilmiş olacağını söylüyor.

“Gori halkı, Stalin sayesinde kendi küçük kentlerinin de dünyaca tanındığını düşünüyor. Bir önceki hükümetin hakarete varan tavrı katlanılamaz bir tavırdı. Ben de diyorum ki Stalin dönemini eleştirebilirsiniz, siyasi baskıları, eski yaşam tarzını mahkum edebilirsiniz; ama kişilere dokunmayın.”

‘Sovyet geçmişle flört’

Heykel Gürcistan’daki siyasi partiler arasında çekişme malzemesine dönüştü.

Saakaşvili’nin partisinden milletvekili Giorgi Kandelaki ile başkent Tiblis’te görüştüm. Heykelin yeniden dikilmesini geri adım olarak niteledi.

“Seçimleri biz kaybettikten sonra Gürcistan’da malesef birçok demokratik sapma belirtisine ya da Sovyet geçmişle flört etme girişimlerine tanık oluyoruz. Bu heykelin geri dikilmesi de böyle sembolik ama kaygı verici bir gelişme” diyor Kandelaki.

31 yaşındaki milletvekili şöyle devam ediyor: “Normalleşmek isteyen bir ülke Stalin gibi kanlı bir diktatörü anımsatacak sembollere yer vermez. Üstelik 1921’de Gürcistan parlamenter demokrasi iken Sovyet Rusya’nın Gürcistan’ı işgali de Stalin’in girişimiyle olmuştur.”

Fakat Gürcistan’da tarih karmaşık bir mesele.

Tiblis Üniversitesi’nde Sovyet tarihi profesörü Laşa Bakradze, Carnegie Uluslararası Barış Vakfı’nın yaptırdığı ve Gürcülerin %45’inin Stalin’e olumlu baktığını gösteren bir anketten söz ediyor. Bundan da Gürcistan’ın Sovyet geçmişiyle yüzleşmesi gerektiği sonucunu çıkarıyor.

“Gürcistan toplumunda bir sorun var. Bir yandan Stalin’e sempati duyarken öte yandan da demokrasi ve özgürlük istiyor. Bu ilkel, yurtsever bir düşünce tarzı. Ünlü bir Gürcü vardı şeklinde yaklaşılıyor” diyor.

Müze’de de yavaş bir değişim sözkonusu. Merdiven altında küçük bir odada Stalin dönemindeki baskıların kurbanlarının isimleri sergileniyor. Öte yandan Olga Toçişvili ise heykelin bir an önce müzeye dönmesini bekliyor. Siyasi nedenlerden dolayı değil, turizm nedeniyle.

“Birçok yabancı turist Stalin heykelini soruyor. Heykeli müzenin önüne dikmek en doğrusu. İnsanlar onu görmek istiyor” diyor.

Bethany Bell

BBCTÜRKÇE