Mıjey Mihayl anısına düzenlenen “Çerkes folklorunun, kültürünün ve dilinin korunması” konulu uluslararası sempozyum sona erdi. Sempozyum, 26-28 Kasım 2014 tarihleri arasında Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti’nin Yukarı Arhız bölgesinde bulunan Rusya Bilimler Akademisi, Astrofizik Gözlemevinde gerçekleştirildi. Başkanlığı Dünya Çerkes Akademisi akademisyeni Wehute Aleksandr tarafından yapılan sempozyum, Rusya Federasyonu Çerkes Ulusal-Kültürel Özerkliği, Karaçay-Çerkes Yazarlar Birliği, Karaçay-Çerkes Beşeri Bilimler Enstitüsü, Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti Halkla İlişkiler ve Medya Bakanlığı ortaklığıyla düzenlendi.
21 Eylül 2014 tarihinde organizasyon komitesi tarafından yapılan sempozyum çağrısına Karaçay-Çerkes, Adigey, Kabardey-Balkar, Dağıstan, Kalmukya, Başkurdistan, Moskova, Abhazya ve Türkiye’den 75 bilim insanı, 90’a yakın sunumla başvuruda bulundu. Başvuru sahiplerinden 60 kadarı sempozyuma davet edildi.
Sempozyumun asıl oturumları 27 Kasım günü gerçekleştirilirken, katılımcılar dışında pek çok başka bilim insanı, Çerkesce öğretmeni, bürokrat, gazeteci ve sivil toplum kuruluşu temsilcileri katıldı.
Sempozyum, organizasyon komitesi, bürokratlar ve katılımcılar tarafından yapılan açılış konuşmalarıyla başladı. Konuşmalarda Mıjey Mihayl’ın Çerkes halkına katkılarından bahsedilirken, kendisiyle ilgili belgesellerden bölümler izlendi ve yapımcılığını Kuşpe M.’nin üstlendiği “Müzisyen Kadıj K’uk’ue” filminin gösterimi yapıldı.
Daha sonra 7 ayrı bölümden oluşan sempozyum programına geçildi:
1. Folklor Metinleri ve Bağlamları
2. Folklor ve Tarih
3. Kuzey Kafkasya Halklarının Mitoloji-Destan Gelenekleri
4. Folklor ve Dil
5. Eğitimde Dil ve Geleneksel Kültür
6. Alanda ve Masabaşında Folklor: Folklor Tarihi
7. Diaspora Çerkes Kültürü
Aynı zamanda sempozyumun konusuna uygun üç kitap tanıtımı yapıldı:
“Çerkes Mitolojisi Ansiklopedisi” (Mıjey Mihayl, Paştı Madina)
“Şık’epşıne Çalmayı Öğreniyoruz” (Ğuk’e Zamudin),
“Çerkes Gelin Alma Törenlerine dair Söylenceler” (Wuneroque Raye, Hequn Atlze).
Sempozyum organizasyonu çalışma konularından ziyade, katılımcılara ortak çalışmalar yürütmeye, bilgi alışverişine ve paylaşımına olanak sağlayacak şekilde yapıldı. Oturumlar (özellikle “Folklor ve Tarih” ve “Diaspora Çerkes Kültürü”) Çerkesce yürütülecek şekilde düzenlendi ve Rusça’ya ardıl çeviri yapıldı (bu konuda yardımlarını esirgemeyen Tabış Murat’a saygılarımızı sunuyoruz).
Sempozyumun çalışma programı da çağrı metninde olduğu gibi Çerkesce ve Rusça olarak düzenlendi. Bu, sempozyumun temel amacını gerçekleştirmesine yardımcı olduğu gibi, anavatan dışından gelen katılımcıların çalışmalarını da kolaylaştırdı.
Yurtdışından gelecek olan bir katılımcının şu an için bilemediğimiz bir nedenle sempozyuma katılamamış olması, sempozyum katılımcıları arasında büyük bir üzüntü yarattı. Söz konusu katılımcı, Ankara Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu’nda görev yapan doktora öğrencisi, Antropolog Erdoğan Boz, bu gelişme üzerine sunumunu video konferans yoluyla yaparken, sunum bütün konuklar tarafından ilgiyle izlendi. Sunumunun konusu ise Türkiye’de yaşayan Çerkeslerin Literatüründe ve Söylemlerinde Bulunan Yanlış (Halk) Etimolojisi üzerineydi. Dil, mitoloji ve söylenceler üzerine çalışan bilim insanlarının çok iyi bildiği üzere, bu konu Kafkas Beşeri Bilimleri alanında oldukça önemli konulardan birisini teşkil etmektedir.
Aynı şekilde, Novy Urengoy şehrinde bulunan Tümen devlet üniversitesi, bireysel ve toplumsal özgürlükler ve bunların kullanılması kürsüsü başkanı, hukuk doktoru Dığuj Mu’minat da Çerkes Folklorunun Korunmasının Hukuki boyutlarının anlatıldığı sunumunu online olarak gerçekleştirdi.
Tarih oturumunun çalışmalarından bahsetmek gerekirse, bu oturuma, önemli tarihçilerimizden, tarih doktoru, Rusya Eğitim Akademisi ve Psikolojik Enstitüsü’nden (Moskova) Sokur Valera tarafından başkanlık yapıldı. Daha önce de ifade edildiği üzere Çerkesce yürütülen tarih oturumunda birkaç sorun ele alındı: Tarih yazımında folklorun önemi, çalışma yöntemleri ve tarih araştırmalarının dili (örn., antroponimlerin yazılışları-söylenişleri).
Ayrıca, folklor oturumunun da çalışmalarından bahsetmek gerekiyor. Bu oturumun başkanlığı, Abhazya Bilim Akademisi Başkanı, filoloji doktoru Capua Zurab ve Adigey Devlet Üniversitesi Halkbilim Merkezi Başkanı, filoloji doktoru Wuneroque Raye tarafından yapıldı. Bu oturumda, folklor çalışmalarının teorik ve pratik sorunları, folklor, dil ve kültürü koruma yöntemleri ele alındı. Çerkeslerin yanı sıra, bütün bu konularda sorunlar yaşayan 10 kadar Kuzey Kafkas halkıyla ilgili çalışmalar yapan bilim insanları tarafından da sunumlar yapıldı.
Özetle, sempozyum oldukça başarılı olurken, katılımcıların da ifade ettiği üzere, ilk olmasına rağmen akademik açıdan doyurucu ve faydalı oldu. Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti Halkla İlişkiler ve Medya bakanı Kratov Yevgeni açılıştan itibaren, son konuşmaların yapıldığı ana kadar bütün çalışmalara katkıda bulundu, düzenleme komitesine yardımcı oldu. Kapanış konuşmasında da, sempozyumun akademik başarısından bahsederken bütün katılımcılara teşekkür etti.
Sempozyum sonuç bildirgesinde, Mıjey Mihayl anısına düzenlenen bu sempozyumun düzenli olarak gerçekleştirilmesinin Kafkas halkbilimine, Çerkesce’nin ve Çerkes kültürünün korunmasına büyük katkıları olacağı ifade edildi. Bunun dışında Karaçay-Çerkes, Adigey ve Kabardey-Balkar Cumhuriyerlerinden katılan yetkililer tarafından, kaynak (kitap) değişim fonu kurulması yönünde bir karar alındı. Folklor çalışmalarını ilerletecek yeni nesillerin yetişmesi gereği, Çerkesce eğitiminin durumunun – ders saatlerinden, eğitim yöntemlerine kadar – devlet kararıyla iyileştirilmesi, cumhuriyetlerde Çerkesce televizyon yayın saatlerinin arttırılması hususlarında bürokratlara yönelik çağrı yapıldı.
*Paştı Madina, sempozyum düzenleme komitesi başkan yardımcısı, filoloji doktoru, Adigey Cumhuriyeti Beşeri Bilimler Enstitüsü halkbilim bölümü.
Sempozyum açılışında gösterimi yapılan belgesel:
Mıey Mihayl hakkında: http://www.elot.ru/index.php?option=com_content&task=view&id=1311&Itemid=5
Çeviri: Erdoğan Boz
Guşıps
“Yurtdışından gelecek olan bir katılımcının şu an için bilemediğimiz bir nedenle sempozyuma katılamamış olması, sempozyum katılımcıları arasında büyük bir üzüntü yarattı.”
Haydi geçtik sahip çıkmayı en azından adamın başına ne geldiğini yazabilseydiniz hiç değilse.
Bu zihniyetin koruyacağı dilde özgürlüğün, mücadelenin, haysiyetin karşılığı olur mu? Sanmam.
Bir dil nasıl yok olur sorusuna cevap mı arıyorsunuz? Konuşanlara bakın, konuştuklarına, konuşamadıklarına bakın. Cevabı bulursunuz.
Haberi “bilinmeyen bir sebeple sempozyuma katılamayan katılımcının” çevirmiş olması da ironik olmuş.