Ukrayna Parlamentosu Verkhovna Rada’nın sözünü esirgemeyen üyesi Oleg Lyashko 19. yüzyıldaki Çerkes “soykırımının” tanınması için verdiği önergeyi parlamentonun resmi sitesine koydu (Verkhovna Rada Ukraini, 1 Temmuz). Önerge 1948 Birleşmiş Milletler Soykırım Suçunu Önleme ve Cezalandırma Konvansiyonu adlı belgeden alıntılar yanında, “eski Rusya İmparatorluğu’nun baskıcı Çarlık rejiminin suç oluşturan eylemlerine”, tarihsel adalete, Ukrayna halkı ile diğer ezilmiş halkların trajik kaderleri arasındaki benzerliklere ve Kabardey-Balkar parlamentosunun Rus-Kafkas Savaşı sırasında Çerkeslere uyguladığı “soykırımı” kınamasına göndermeler içeriyor ( Adyge Heku, 9 Temmuz ).
Önerge Rusya İmparatorluğu’nun Çerkeslere uyguladığı “soykırımın” tanınmasıyla ilgili tartışmalar başlatmanın yanı sıra, Ukrayna hükümetine bir dizi tamamlayıcı ama görünürlüğü yüksek adımlar atmasını teklif ediyor. Bunlar arasındaUkrayna Bilimler Ulusal Akademisi’nin ve Ukrayna Ulusal Hafıza Enstitüsü’nün “Rusya İmparatorluğu’nun 1763-1864 arasında Kafkasya’da giriştiği sömürgeleştirme politikaları ve Kafkasya’nın yerli halklarına karşı işlediği suçlar” konulu uluslararası bilimsel bir konferans düzenlemesi var. Konferansın Verkhovna Rada’ya tarihsel, siyasal ve yasal deliller sunmak yanında önerilerde bulunması bekleniyor. İnsan hakları, kültür, yasal konular ve uluslararası meseleler alanlarında çalışacak parlamento komitelerinin Çerkes “soykırımının” tanınmasıyla ilgili oturumlar düzenlemeleri ve tavsiyelerini sunmaları ön görülüyor ( Adyge Heku, 9 Temmuz )
Daha önce, Çerkes ve Çerkes dostu aktivist grupları Çerkes “soykırımının” tanınması için Ukrayna resmi makamlarına başvurdular. Bunun sonucunda, Kuzey Kafkasya’daki Çerkes aktivistler polis tarafından çağrılarak sorgulandılar. Çerkes halkının ezici çoğunluğunun Ukrayna’nın Çerkes “soykırımını” tanımasına verdiği destek şaşırtıcı değil. Bir web sitesinin yaptığı araştırmaya göre, ankete katılan 1000 kişinin % 82’si Ukrayna’nın tanıma kararını desteklerken sadece % 15 karşı çıktı (Adyge Heku, 16 Haziran).
Ukrayna Çerkes “soykırımını” tanımayı gündemine alarak Kuzey Kafkasya’da yepyeni bir durum yarattı; ÇerkeslerRusya’nın Ukrayna’nın doğusundaki ayrılıkçılara verdiği desteğe karşı çıkmaya başlıyorlar. Buna benzer ama daha az dile getirilen bir psikolojiye Kuzey Kafkasya’nın diğer bölgelerinde de rastlanıyor. Ukrayna’daki huzursuzluk Kuzey Kafkasya’nın Rusya Federasyonu’ndan daha da uzaklaşmasına sebep oldu. Bazı Kuzey Kafkasyalılar –özellikle de Çerkesler- Rusya’nın Ukrayna’da zafer kazanmasının kendi çıkarlarına olmayacağını biliyorlar. Ukrayna ise, Sovyetler Birliği’nin dağılmış olmasına rağmen, Rusya Federasyonu’nun içinde çok sayıda ezilen ve sesi duyulmayan azınlığın yaşadığı çokuluslu imparatorluk olmaya devam ettiğinin farkında. Ukrayna ile Rusya arasındaki kötü ilişkiler ve Rusya’nın saldırgan tutumu dikkate alındığında, Ukrayna doğal olarak sıkıntılı grupları desteklemek yoluyla rakibini içeriden zayıflatmak istiyor. Savaş retoriği ve dış düşmanlar korkusunu körüklemekten başka, Rusya’nın içerideki azınlıklara verilen dış destek konusunda yapabileceği fazla bir şey yok.
Ukrayna Devlet Başkanlığı makamından imzacılardan birine gönderilen mektup, Ukrayna hükümetinin Çerkes “soykırımını” muhtemelen tanıma konusundaki ciddiyetinin altını bir kez daha çizdi. Ukrayna Devlet Başkanlığı makamının Dr. Karden Murat Yildirim’a gönderdiği mektup meseleninUkrayna Dışişleri Bakanlığı tarafından ön değerlendirmeye tabi tutulduğunu teyit etti. Ukrayna Devlet Başkanlığı makamı,parlamentonun eldeki kanıtları inceleyerek Çerkes “soykırımının” tanınmasıyla ilgili olarak sağlam bir karar vereceğini ümit ediyor (Natpress, 9 Temmuz).
Rusya’nın Çerkes siyasal aktivizmine karşı çıkma yollarından biri, ismen Çerkes olan ama yalnızca Rusya hükümetinin çıkarlarına hizmet eden kukla STK’lar yaratmaktı. Bunlardan biri dışarıdaki Çerkes örgütlerini kontrol etmek ve onlara sızmakla görevli Dünya Çerkes Birliği (DÇB). Ne var ki kısa süre önce, DÇB’nin içerideki diğer Çerkes örgütleriyle mücadele amacıyla hükümete başvurusu teşhir edildi. Şimdi Moskova’nın işi çok zor ; Çerkes aktivizmini kontrol altına almak için DÇB gibi kukla STK’ları kullanamayacak. Andzor Kabard adlı Çerkes aktivistin söylediği gibi : “DÇB’nin Çerkes karşıtı faaliyetleri bir süredir biliniyordu.Bu örgüt Rusya güvenlik servisleri tarafından sıkı biçimde kontrol ediliyor. Çerkesler arasından devşirilen bürokratlar Moskova tarafından Çerkesya’ya gönderiliyor. Bu örgütün tek amacı Çerkes hareketini tarafsızlaştırmak ve Çerkesler’in yaşadığı ülkelerde faaliyet gösteren Rus ajan şebekesine destek sağlamak” (Cherkessia.net, 8 Temmuz).
Kabard’ın açıklamaları şüpheli bakışların DÇB’nin Türkiye’deki ortağı Kafkas Dernekleri Federasyonu (KAFFED) üzerinde toplanmasına yol açtı. Çerkes aktiviste göre, Ukrayna’nın Çerkes “soykırımını” tanıma olasılığı karşısında tavır belirlemek üzere DÇB ve KAFFED ortak bir toplantı yaptı. DÇB dünyada Çerkesleri sadece kendisinin temsil edebileceği ve kendisinden başka hiç kimsenin Çerkes “soykırımının” tanınması talebinde bulunamayacağı tezini ortaya attı. Diğer tez Çerkesleri ilgilendiren herşeyin Rusya’nın iç meselesi olduğu idi. Kabard’e göre Rusya hükümeti “Suriye Çerkesleri’ne Çerkesya yolunu kapadı, 2014 Soçi Olimpiyatı’nda Çerkesler’in yüzlerine tükürdü ve DÇB ve KAFFED’i kullanmak suretiyle bir Çerkes kuşağını felç etti. Şimdi ise bir kuşağı daha felç etmeye çalışıyor ; çünkü bu ulus bilinci taşıyan ve onu kurma gücüne sahip son kuşak” (Cherkessia.net, 8 Temmuz).
Ukrayna’nın Çerkes meselesine ilgisi arttıkça riskler de yükseliyor. Ukrayna sadece en büyük komşu ülkelerden biri değil; Rusya hükümetinin nasıl çalıştığı ve onunla nasıl başa çıkılacağı konularında ciddi bilgi ve deneyime sahip. Çerkesler eski Gürcistan Devlet Başkanı Miheil Saakaşvili ile başlayan ama sonra kaybettikleri Tiflis desteğinin yerine Ukrayna’yı koyabilirler. Ukraynalı parlamenter Oleg Lyashko örneğinde olduğu gibi Çerkes davası sessizce Ukraynalı siyasal seçkinlerin desteğini almaya başlıyor. Ukrayna’nın girişiminde Rusya’nın bu ülkenin doğusuna Kuzey Kafkasyalı savaşçıları göndermesi rol oynamış olabilir. Moskova’nın bu hamlesi Ukrayna’da büyük öfke yaratmıştı ; şimdi geri dönerek Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in kabusu haline gelebilir.
Valery Dzutsev
Kaynak: http://www.jamestown.org/single/?tx_ttnews%5Btt_news%5D=42621&tx_ttnews%5BbackPid%5D=7#.U8VANmCKDDc
Çeviri: Dr. Ömer Aytek Kurmel
Cherkessia.net, 15 Temmuz 2014