Moskova’nın 2010 yılından beri üzerinde çok konuşulan dev projesi –Kuzey Kafkasya’da kayak turizm endüstrisinin kurulması- artık yaşamıyor. Rusya Başbakan Yardımcısı Alexander Hloponin 18 Haziran günü Federasyon Konseyi’ne hitaben yaptığı konuşmada, hükümetin Kuzey Kafkasya Tesisleri olarak bilinen turizm geliştirme programı kapsamındaki birkaç projeyi askıya aldığını söyledi. Programın ilk CEO’su olan Dağıstanlı işadamı Ahmet Bilalov, Soçi’de Olimpiyat tesislerinin yapılmasındaki başarısız performansı sebebiyle üç yıl sonra görevden alındı. (vedomosti.ru). Hakkında dava açılmasından korkan Bilalov, görevden alınmasından çok kısa süre sonra ülkeyi terk ederek Avrupa’ya yerleşti.

Projenin başlangıcında, Kuzey Kafkasya’da yedi tesis inşa edilmesi planlanıyordu : Karaçay-Çerkes’te Arkhız, Adigey’de Lagonaki, Kabardey-Balkar’da Elbruz-Bezengi, Kuzey Osetya-Alanya’da Mamison, Dağıstan’da Matlas, İnguşetya’da Armkhi-Tsori ve Çeçenya’da Veduçi. Hloponin Rusya Cumhurbaşkanı’nın Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi temsilciliği görevnden ayrılınca (kavpolit.com,16 Mayıs), aniden yedi projeden dördünün karlı olmayacağını fark etti. Rusya’nın öncelikler listesinde yalnızca üç tesis bölgesi kaldı : Arkhız, Elbruz-Bezengi ve Veduçi (lenta.ru, 25 Haziran). Arkhız kayak tesisi inşaatının ilk bölümüne birkaç ay önce başlandı ve çok büyük miktarda yeni yatırım gerekecek (vesti.ru, 18 Ocak).

Dünya klasındaki ikinci kayak tesisi olan Elbruz-Bezengi’nin 2020 yılına biteceği açıklandı (ria.ru, 31 Temmuz 2013). Üçüncü tesis Veduçi ise hükümet tarafından onaylansa da şu ana kadar sadece kağıt üzerinde var. Ancak diğer tesislerin tersine, devletten çok az kaynak alarak ve ağırlıklı olarak özel sektör yatırımcılarının finansmanıyla inşa edilebilir. (realty.rbc.ru, November 27, 2013). Tesisin kapılarını ilk ziyaretçilerine 2018 yılında açması bekleniyor.

Moskova’nın Kuzey Kafkasya Tesisleri projesini finanse etmekten vazgeçmesi bölgesel yönetimlerde şok etkisi yaptı. Dağıstan’daki Matlas tesisinin yapımına Ağustos ayında başlanması bekleniyordu. Moskova’daki yetkililer aniden, Matlas Dağı’nın Avar dilinde “kar yok” anlamına geldiğini fark ettiler. (kavkaz-uzel.ru, 21 Haziran). Nedense, hiç kimse kaçak işadamı Bilalov’a o zaman bunu sormayı akıl etmemişti. Kökleri bu bölgeye dayanan Bilalov projenin ateşli bir savunucusuydu.

Osetya’daki tesise gelince ; dört yıl süren titiz bir fizibilite çalışmasının ardından yetkililer yol altyapısının ve köprünün toplam maliyetinin 500 milyon dolardan fazla olacağını hesapladılar. Son zamanlarda Rusya’nın mali kaynakları ciddi biçimde azaldığı için, hükümet Mamison Geçidi’ne dokunmamaya karar verdi. (wordyou.ru, 27 Haziran).

İnguşetya’daki Armkhi-Tsori tesisinin geleceği ise belirsizliğini koruyor. İnşa edilmiş olan altyapının ne olacağı bilinmiyor. Acemiler ve çocuklar için bir kayak pisti yapılmış durumda. Tesis yapılırken hedef kitle kayakçılar değildi : turistlerin muhteşem doğa manzarasını ve Orta Çağ’a uzanan dağ mimarisini görmek için gelmeleri bekleniyordu. (ingword.su, 26 Haziran). Armkhi sadece 1.500 metre yükseklikte inşa edildi ; buraya kışın bile yetersiz kar yağar. Dolayısıyla, açılış töreni kar olmadığı için başka bir mekana kaydırıldı. İnguşetya’daki kayak projesinden vazgeçilmesinin asıl sebebi ise, cumhuriyetin içinde bulunduğu istikrarsız durum. (ecpol.ru, 31 Temmuz 2013).

Adigey’deki Lagonaki tesisinden vazgeçilmesinin arka planında, büyük yatırıma ihtiyaç duyulması ve hiç altyapının bulunmaması yatıyor. (osinform.ru, 26 Haziran). Aynı şey, şu anda hiçbir altyapısı olmayan Veduçi (Çeçenya) tesisi için de söylenebilir. Çeçenya ile diğer projeler arasındaki tek fark, burada ciddi bir yatırımcı olan işadamı Ruslan Baysarov’un varlığı ve elbette kendi kayak tesisini isteyen Ramazan Kadirov faktörü. Kadirov, Kuzey Kafkasya kayak tesisi programına Veduçi’yi dahil etmek için son üç yıl boyunca aktif bir kulis çalışması yürüttü.

Bu gelişmelerin ışığında, Rusya makamlarının son dört yıl boyunca söyledikleri şeylerin şimdi arkasında durmadıklarını, başlarından savdıklarını söyleyebiliriz. Rusya hükümetinin planlarına göre, turizm geliştirme programı sayesinde –başta işsizlik ve bölgeye yatırım yapılmaması olmak üzere- Kuzey Kafkasya’daki birçok sosyal sorun çözüme kavuşturulacaktı. Ne var ki, Rusya Federasyonu yatırım projeleri içinde bu bölgenin öncü rol oynamadığı biliniyor. Ekspert RA’nın 2013 yılı yatırım derecelendirmesinde, Çeçenya ve İnguşetya’ya en düşük not olan 3D (düşük potansiyel, aşırı risk) verildi. Kabardey-Balkar, Kuzey Osetya ve Karaçay-Çerkes 3C2 (önemsiz potansiyel, yüksek risk) ; Dağıstan 3C1 (yüksek olmayan potansiyel, yüksek risk) ; Stavropol bölgesi 3B1 (yüksek olmayan potansiyel, orta derecede risk) notu aldılar. (sobesednik.ru, 21 Haziran).

Kuzey Kafkasya, yolsuzluk konusunda da hayli kasvetli bir tablo çiziyor. Bezopasnoe Otechestvo (Güvenli Anayurt) adlı sivil örgütün Nisan ayında yayınladığı rapora göre Çeçenya, Dağıstan ve Kuzey Osetya -Çukotka ile birlikte- resmi satın alımlarda yolsuzluğun en yüksek olduğu bölgeler arasında bulunuyorlar (Kommersant.ru, 19 Aralık 2013).

Yolsuzluk dışında, bölgede bir de ayaklanma var. Moskova’nın turizm altyapısı inşa etmeyi planladığı bu bölgede sadece Mayıs 2014’de –resmi verilere göre- hükümet güçleriyle İslamcılar arasındaki çatışmalarda 36 kişi hayatını kaybederken 16 kişi yaralandı. (kavkaz-uzel.ru, 24 Haziran).

Rusya hükümetinin Kuzey Kafkasya’daki turizm yatırımlarını askıya alma kararı, bölgenin siyasal ve dinsel koşullarının, halklar arasındaki ilişkilerin ve asayiş durumunun baştan itibaren ciddi bir değerlendirmeye tabi tutulmadığını gösteriyor. Moskova’nın sürpriz adımı Rusya’nın Kırım’ı işgali, Ukrayna’daki hamleleri ve Batı’nın mukabil yaptırımlarıyla bağlantılı görünüyor. Kayak tesisleri programının iptalinin, Kırım ve Ukrayna ile bağlantılı yaptırımların Kuzey Kafkasya üzerindeki ilk gözle görülür etkisi olduğunu söyleyebiliriz.

Mairbek Vatchagaev

Kaynak: http://www.jamestown.org/single/?tx_ttnews%5Bany_of_the_words%5D=Turkmenistan&tx_ttnews%5Btt_news%5D=42576&tx_ttnews%5BbackPid%5D=7#.U7XLXWCKDDc

Çeviri: Dr. Ömer Aytek Kurmel

Cherkessia.net, 5 Temmuz 2014