Çerkeslerin sosyal yaşamına, kültürel özelliklerine, siyasi tutumlarına yönelik akademik ve entelektüel çalışmaların azlığı herkesin malumu. Çerkesler için “yasaklı” konular olarak değerlendirebileceğimiz konular söz konusu olduğunda bu çalışmaların sayısı daha da azalıyor.
“Kölelik” tam olarak böyle bir konu. Toplum içerisinde konuşulmasından hoşlanılmayan, hatta olmadığı dahi iddia edilen bir sosyal vaka “Çerkes Köleliği”.
Tarihsel süreç içerisinde, toplum tarafından, geleneksel yaşam alanları olan kırsalda (köylerde) üretilen bir yaşam biçimi ve toplumsal düzen olan Xabze’nin olumlu yanlarını konuşmayı ve zihinlerinde dondurdukları “kültürü” şehre taşıma çabasını kutsal bir görev olarak görmüş Çerkes toplumu içerisinde yine Xabze’nin parçası olan “Kölelik” müessesesinden behsetmenin oldukça zor olduğunun farkındayız.
Tarihsel olguları yok sayarak yada toplumsal ilişkilerin ürettiği olumsuz kültürel özelliklerimizi görmezden gelerek bir gelecek tasavurundan söz edemeyeceğimiz gerçeğinden yola çıkarak açıyoruz “Çerkesler ve Kölelik” dosyasını.
…………………………….
Osmanlı tarihi ve Kölelik deyince ilk akla gelen isimlerden olan Hakan Erdem ile yaptığımız söyleşide Osmanlı Köleliği ile Çerkes Köleliği arasındaki farkları, Çerkesya’dan Osmanlı Devletine gerçekleştirilen “Çerkes Köle” ticaretini, köle pazarlarını ve ilginç anektotları bulabilecek okuyucularımız. Konu ile ilgili referans niteliğindeki bu söyleşi de ayrıca sürgün sonrası Çerkes Köleleri ile Beyler arasındaki çatışmaları ve Osmanlı’da köleliğin kaldırılış hikayesini de konuştuk Hakan Erdem ile. Oldukça içerikli olan söyleşi, Çerkesler açısından bir çok bilinmeyeni gözler önüne sermesi bakımından da dikkate değer.
İrvin Cemil Schick tarafından 2004 yılında yayınlanan “Çerkes Güzeli: Bir Şarkiyatçı İmgenin Serüveni” adlı kitap o dönem Çerkeslerin çok ilgisini çekmese de Batı Literatüründe Çerkes imgesinin izini sürmesi bakımından oldukça önemli. Oğlak Yayınları tarafından basılan kitap Batı Oryantalist literatüründe Çerkes imgesinin ne şekilde kullanıldığını da görünür kılıyor. İrvin Cemil Schick’in kitabın bir bölümünü yeniden ele alarak hazırladığı makaleyi de dosyamız içerisinde görsel öğeler ile birlikte bulabileceksiniz.
Çerkeslerin yazılı kültürü oldukça sınırlı olmasına rağmen özellikle Osmanlı dönemi Çerkes aydınlarının kaleme aldıkları makaleler bir çok konuda günümüze ışık tutmaya devam ediyor. Daha önce “Gönen – Manyas Çerkes Sürgünü” dosyamızda başvurduğumuz Mehmet Fetgeri Şoenü bu dosyada da yayınlayacağımız makalesi ile bize kaynak olmaya devam ediyor. “Osmanlı Çerkes Yaşamında Çerkes Kadınları” başlığını taşıyan makale günümüz Türkçe’sine KAFDAV tarafından 2007 yılında kazandırılmış. Mekalenin özellikle “Çerkescilik ve Kız Satmak” bölümü konu ile ilgisi bakımından oldukça acıklı bir örnek sunuyor bize.
Osmanlı son döneminde kurulan Çerkes Teavün Cemiyeti’nin yayın organı olan Guaze, bir çok konuda olduğu gibi bu konuda da referans kaynaklarımızdan. Yaptığımız tarama sonucunda Kölelik hakkında Guaze’de yayınlanmış çeşitli makaleleri de derledik sizler için.
Daha önce Guşıps sayfalarında Elbruz Shinah’o tarafından kaleme alınmış ve Kölelik konusunu akıcı bir dil ile işleyerek hikayeleştiren metinler de dosyamızdaki yerini aldı bu ay.
Özetle; zor, can sıkıcı ve bir o kadar da acıtıcı bir konu ile karşınızdayız Guşıps’te.
Her zaman olduğu gibi, her türlü eleştiri, öneri ve katkıya açık olduğumuzu ilan ederken, seviyeli ve ciddi tartışmalar için ön açıcı olacağını ümid ediyoruz “Çerkesler ve Kölelik” dosyamızın.
